Minister Edith Schippers (VWS) laat de huidkankerbehandeling Dendritische Celtherapie voorwaardelijk toe tot het basispakket van de zorgverzekering. De vergoeding gaat in op 1 april 2016. Dat schrijft zij vandaag in een brief aan de Tweede Kamer.

Celtherapie
Dendritische celtherapie is een experimentele behandeling waarbij de patiënt een vaccin krijgt toegediend dat zijn immuunsysteem stimuleert om kankercellen op te ruimen.

Vergoeding
De vergoeding van dendritische celtherapie geldt voor de duur van vijf jaar en vier maanden. De therapie wordt vergoed voor patiënten met stadium IIIB en IIIC melanoom (specifieke vorm van huidkanker) na complete resectie (medische uitsnijding). Voor deze voorwaardelijke toelating is een budget van 19,9 miljoen euro beschikbaar.

Voorwaardelijke toelating
In 2012 werd voor het eerst een behandeling voorwaardelijk toegelaten. Door behandelingen en medicijnen voorwaardelijk tot het verzekerde pakket toe te laten krijgen patiënten toegang tot deze veelbelovende vormen van zorg en komt er inzicht in de effectiviteit en kosteneffectiviteit van deze zorg. Na afloop van de periode van voorwaardelijke toelating wordt besloten over daadwerkelijke toelating tot het verzekerde pakket.

Op 3 maart hebben artsen van de Radiotherapiegroep in Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede voor het eerst hun Esteya(R)-systeem voor elektronische brachytherapie gebruikt om een 73-jarige patiënt met een knobbelvormig basaalcelcarcinoom op zijn neus te behandelen. Esteya is een vorm van hoge-doseringsbrachytherapie (High Dose Rate, HDR) die bestralingstherapie met hoge precisie toepast direct op de plek waar de kanker zich bevindt, waardoor de omliggende gezonde weefsels bijna niet aan straling blootgesteld worden. Op 16 maart heeft de Radiotherapiegroep dit eerste gebruik van Esteya op een van haar locaties in Ziekenhuis Gelderse Vallei opgevolgd met de behandeling van vijf andere patiënten met zes laesies – vijf op de neus en een op het been.
“Deze eerste patient is eerder geopereerd voor huidkanker op zijn schouder, wat een zichtbaar litteken heeft achtergelaten, en zijn broer is geopereerd aan huidkanker op zijn neus, dus hij wist welke gevolgen een operatie kon hebben,” vertelt dr. Ronald Keus, een radiotherapeut van de Radiotherapiegroep. “Hij wilde geen operatie en koos voor elektronische brachytherapie met Esteya, omdat hij wist dat deze behandeling cosmetisch een veel beter resultaat zou moeten opleveren.”

Cosmetische redenen spelen een rol, maar de meeste andere kandidaten voor Esteya worden geselecteerd wegens contra-
indicaties voor een operatie, zoals het gebruik van therapeutische antistollingsmiddelen en hartproblemen, voegt hij eraan toe.

Esteya biedt een aantrekkelijk behandelingsalternatief voor de Radiotherapiegroep, die al tientallen jaren lang huidkankerpatiënten behandelt met lineaire versnellers.
“Esteya is vooral geschikt voor kleine, oppervlakkige laesies,” zegt Dr. Keus. “Bij behandelingen met elektronen uit een lineaire versneller kan de straling zo diep doordringen en zo’n groot oppervlak beslaan dat blootstelling van gezonde weefsels niet voorkomen kan worden. Esteya heeft een hogere precisie wat betreft de dosering en kan daardoor laesies behandelen die kleiner zijn dan een paar centimeter en die maximaal vijf millimeter diep liggen. Bovendien bestaat het behandelingsschema voor alle Esteya-patiënten uit slechts zes behandelingen [6 x 7 Gy], twee fracties per week en slechts een paar minuten per behandeling. Het behandelingsschema van conventionele radiotherapie bestaat uit 20 afzonderlijke behandelingen.”

De behandelingswijze van Esteya en de behandeling zelf zijn aantrekkelijk voor patiënten.
“De therapie wordt uitgevoerd in een kleine kamer met een gemakkelijke stoel. Patiënten vertellen ons dat de behandeling snel en pijnloos is en helemaal niet lastig,” voegt hij eraan toe. “Vanuit operationeel standpunt vereist behandeling met Esteya minder personeel. Ook is Esteya een gespecialiseerd apparaat dat zuinig is in het gebruik.”

In het centrum van de Radiotherapiegroep in Deventer wordt over ongeveer acht weken een tweede Esteya-systeem in gebruik genomen. Dr. Keus voorspelt dat er per jaar minimaal 60 patiënten behandeld zullen worden.
Om belangstelling voor Esteya te wekken, organiseerde de Radiotherapiegroep op maandag 21 maart een symposium ter introductie van Esteya, waarbij ruim 30 dermatologen uit de omgeving aanwezig waren.
“Het Esteya-systeem voor elektronische brachytherapie is een eenvoudige, elegante behandeling, die goede lokale en cosmetische resultaten geeft bij kleine huidkankerlaesies, ” zegt hij. “We zijn blij dat we onze patiënten deze optie kunnen bieden. We hopen dat het symposium over Esteya de dermatologen in de ziekenhuizen in onze omgeving overtuigt om deze optie aan te bieden aan de grote aantallen patiënten die ze zien.”

Vandaag op wereldkankerdag maakt KWF Kankerbestrijding de winnaars van de Koningin Wilhelmina Onderzoekprijs 2015 bekend. Deze prijs is toegekend aan prof. dr. Ruud Delwel van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam en dr. Sanne Schagen van het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis in Amsterdam. Prof. dr. Delwel doet onderzoek naar het ontstaan van leukemie en dr. Schagen onderzoekt de effecten van kankerbehandeling op het brein.

De Koningin Wilhelmina Onderzoeksprijs (KWO-prijs) is een onderscheiding die KWF Kankerbestrijding uitlooft aan een excellente onderzoeker met een uitmuntend onderzoeksvoorstel op oncologisch gebied om zo de kennis over kanker te vergroten, kanker sneller te kunnen opsporen, behandelingen effectiever te maken en ervoor te zorgen dat meer mensen kanker overleven. Met de prijs van 2 miljoen euro kan de winnaar 6 jaar lang multidisciplinair onderzoek verrichten in de strijd tegen kanker.

Nieuwe cijfers
Uit vandaag gepubliceerde cijfers uit de Nederlandse Kankerregistratie, uitgebracht door IKNL, blijkt dat vorig jaar 105.000 Nederlanders de diagnose kanker kregen. In 1990 werden nog 58.000 nieuwe patiënten geregistreerd. Schattingen gaan uit van ruim 120.000 patiënten in 2020. De meest voorkomende kankersoorten in Nederland zijn huidkanker (exclusief basaalcelcarcinoom) (14.740, waarvan 7.770 mannen en 6.970 vrouwen) , darmkanker (15.550, waarvan 8.870 mannen en 6.680 vrouwen) en borstkanker (100 mannen en 14.450 vrouwen).

Het ontstaan van leukemie
Begrijpen hoe kanker ontstaat: dat is de rode draad in het onderzoekswerk van fundamenteel onderzoeker prof. dr. Ruud Delwel. Op de afdeling Hematologie van het Erasmus MC in Rotterdam gebruikt hij krachtige, nieuwe DNA-technologie om een speciale schakelaar in het DNA te ontcijferen. Deze genetische schakelaar komt voor bij de ernstige leukemievariant AML: acute myeloïde leukemie.

“We weten door eerder onderzoek dat in zieke beenmergcellen een gen aanstaat dat niet aan hoort te staan”, legt Delwel uit. “De boosdoener is deze schakelaar, een zogenaamde ‘super-enhancer’, die dit gen aanzet. Met kanker als gevolg. In dit onderzoek willen we leren hoe de schakelaar werkt. En met welke middelen we deze uit kunnen zetten.”

Daarbij richt de professor zich ook op andere soorten leukemie, die ook werken met het principe van deze schakelaars. Dankzij (inter)nationale samenwerking kan Delwel gebruik maken van een biobank met leukemiecellen van tienduizenden patiënten, waarin hij het mechanisme achter AML hoopt op te helderen.

Invloed van kankerbehandeling op het brein
De andere KWO-prijs gaat naar dr. Sanne Schagen. Zij is als onderzoeker werkzaam op de afdeling Psychosociaal Onderzoek & Epidemiologie van het (Antoni van Leeuwenhoek), maar ziet ook patiënten in haar werk als behandelend klinisch neuropsycholoog. Zij geldt als pionier op haar onderzoeksgebied, waarin de effecten van kankerbehandeling op het brein centraal staan. De wetenschappelijke interesse kwam zo’n 20 jaar geleden toen bleek dat sommige borstkankerpatiënten in het Antoni van Leeuwenhoek na intensieve chemotherapie last kregen van geheugen- en concentratieproblemen, ook wel cognitieve klachten genoemd.

Met de KWO-prijs kan dr. Schagen een brede slag maken om de komende jaren een aantal prangende vraagstukken rondom deze cognitieve klachten op te lossen. “We weten dat gelukkig niet elke patiënt te maken krijgt met cognitieve problemen, maar we zijn tot nu toe niet in staat om te voorspellen wie problemen gaan krijgen. Wanneer we aan kunnen geven welke patiënten kwetsbaar zijn, kan de behandeling daar op afgestemd worden, met minder cognitieve klachten als gevolg.”

Hoe de behandeling precies het brein beïnvloedt geldt als een meer fundamenteel vraagstuk in het onderzoek van Schagen. “Er zijn stoffen die bij behandeling worden gebruikt, die rechtstreeks het brein kunnen bereiken. Maar ze kunnen ook via afweerreacties het brein beïnvloeden. Als je er iets tegen wil doen, moet je eerst weten hoe die mechanismen werken.” Innovatief aan het onderzoek is de aandacht voor effecten van hormonale therapie op het brein. “Dat is nog maar weinig gedaan in de wereld, terwijl het wel veel gegeven wordt. Je hebt bovendien de keuze uit verschillende middelen die qua effectiviteit vrij dicht bij elkaar liggen, maar die qua bijwerkingen misschien wel wat meer uit elkaar liggen. Als een behandeling niet veel winst oplevert voor een patiënt, maar wel veel bijwerkingen, kan je adviseren om een andere behandeling te kiezen.”

Tot slot zal Schagen ook enkele cognitieve online tests implementeren in de praktijk, die ze in eerder door KWF gesteund onderzoek heeft ontwikkeld. De onderzoeker is erg blij met deze mogelijkheid: “Een betere kwaliteit van leven voor patiënten staat in de missiedoelen van KWF. Dat deze prijs dan ook daadwerkelijk wordt besteed aan psychosociaal onderzoek vind ik enorm motiverend voor de hele psychosociale oncologie. Daarmee zendt KWF een belangrijke boodschap uit.”

Uitreiking KWO prijs
Het KWF reikt de KWO-prijs uit sinds 2006. Deze prijs wordt mede gefinancierd uit de opbrengst van de Ride for the Roses. Het is de grootste subsidieprijs voor kankeronderzoek in Nederland. De selectie van onderzoeksprogramma’s is gebaseerd op advies van de Wetenschappelijke Raad van KWF Kankerbestrijding en (inter)nationale deskundigen. Dit jaar oordeelde ook de patiënt mee over de toekenning van de KWO-prijs, middels de Patiënten Adviescommissie. Vorig jaar werd de KWO-prijs toegekend aan Prof. Dr. Ton Schumacher van het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis.