Weten wanneer medicatie zin heeft: Precisie-psychiatrie stap dichterbij

Een gangbaar hersenonderzoek kan een belangrijk hulpmiddel zijn bij het bepalen van de juiste behandeling bij depressie. Dit blijkt uit een nieuw grootschalig onderzoek van de Stanford School of Medicine, in samenwerking met Stichting Brainclinics Foundation, Universiteit Utrecht en Universiteit Maastricht. De resultaten zijn zojuist gepubliceerd in Nature Biotechnology.

Mensen met depressieve klachten worden doorgaans behandeld met antidepressiva. Hoewel redelijk succesvol, is er nog altijd een grotere groep mensen bij wie deze behandeling niet helpt. 

Experimenteel psycholoog Martijn Arns van de Universiteit Utrecht is een van de auteurs van een artikel in Nature Biotechnology waarin onderzoekers aantonen dat met EEG het effect van bepaalde antidepressiva is te voorspellen. Arns: “Hoe mooi is het als we al vóór de behandeling weten of medicatie zin heeft?”

Een meerderheid van de mensen met depressieve klachten probeert verschillende antidepressiva, psychotherapie of magnetische hersenstimulatie (rTMS), alvorens ze een adequate behandeling vinden. Arns: “Bij de ontwikkeling van precisie-psychiatrie is het doel om voorbij deze ‘one-size-fits-all’ aanpak te komen (zie afbeelding), en middels biomarkers mensen met depressieve klachten sneller van de juiste behandeling te voorzien.”

Gestratificeerde psychiatrie

Het onderzoek waarbij Arns is betrokken laat zien dat een gangbaar hersenonderzoek – zoals het EEG – goed gebruikt kan worden om een patiënt naar de juiste behandeling te leiden. “Daarmee verhogen we de kans op een succesvolle behandeling. We noemen dit ook wel ‘gestratificeerde psychiatrie’. Deze uitkomst is een belangrijke stap in de richting van gestratificeerde geneeskunde, waarbij behandelkeuze geïnformeerd wordt door specifieke kenmerken van subgroepen, zogenaamde biomarkers.”

Inzet van machine learning

Arns collega’s van de Stanford School of Medicine ontwikkelden een machine learning algoritme dat in EEG’s een biomarker herkent die het effect van het antidepressivum sertraline kan voorspellen. Ditzelfde algoritme werd, in samenwerking met Stichting Brainclinics Foundation en neuroCare, op een EEG-dataset van bijna tweehonderd patiënten die behandeld waren met hersenstimulatie toegepast. “De resultaten lieten zien dat de afwezigheid van de sertraline predictor impliceert dat iemand juist beter zal reageren op een specifiek rTMS protocol (1 Hz), een bewezen effectieve behandeling bij ernstige depressies.” 

Noralie Krepel van Brainclinics, “we willen patiënten zo goed mogelijk helpen, en dit kan daar mogelijk aan bijdragen.”

Gepersonaliseerde psychiatrie

Volgens Arns, naast experimenteel psycholoog aan de Universiteit Utrecht ook onderzoeksdirecteur bij Stichting Brainclinics Foundation, zijn de gepubliceerde bevindingen een goede stap in de richting van precisie-psychiatrie. “Hoe mooi is het als we al vóór de behandeling weten of medicatie zin heeft, of dat het beter is om een andere behandeling zoals bijvoorbeeld psychotherapie of rTMS, toe te passen? Dat is precies waar het in de gepersonaliseerde psychiatrie om gaat.”

Staatssecretaris Blokhuis start campagne om taboe op angststoornissen te doorbreken

Agorafobie, anxietas, anthropofobie en atychifobie. Dit zijn Latijnse benamingen van enkele angststoornissen die centraal staan in de nieuwe Hey-campagne. Angststoornissen vormen de meest voorkomende psychische aandoening in Nederland. Bijna 1 op de 5 volwassenen krijgt er ooit in zijn leven mee te maken. Toch vinden mensen met angstklachten het lastig hierover te praten door schaamte en zelfstigma. Om het gesprek over angst- en paniekklachten op gang te brengen, start staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) vandaag de campagne ‘Hey! Het is oké, maak het bespreekbaar’.

Blokhuis: “Het is belangrijk dat mensen open durven te zijn over psychische klachten, zoals depressie en angststoornissen. Een gesprek met vrienden, familie of je werkgever kan een stap zijn naar de juiste hulp. Soms is erover praten al genoeg, maar er zijn ook mensen die professionele hulp nodig hebben. Hoe eerder je er bij bent hoe groter de kans dat je klachten minder zwaar worden. Daarom moeten we het taboe daarop doorbreken en dat begint vaak met een simpele vraag: Hey…?” 

Jongeren en vrouwen

Vrouwen ontwikkelen vaker een angststoornis dan mannen (resp. 12,5% bij vrouwen tegenover 7,7% bij mannen). Vaak ontstaan angststoornissen al op jonge leeftijd, vanaf 15 jaar (bron: Trimbos Instituut, NEMESIS-2). Uit een recente peiling blijkt eveneens dat mensen met (signalen van) een angststoornis minder last hebben van hun stoornis wanneer zij hierover praten (resp. 48,1% jongeren 16-25 jaar en 52% vrouwen 18-45 jaar). Het zorgt ook voor meer begrip uit de omgeving van bijvoorbeeld vrienden en familie (zegt resp. 59,9% van de jongeren en 63,9% van de vrouwen). Ook zij kunnen een belangrijke rol spelen in het bespreekbaar maken door ernaar te vragen bij signalen.

De angst die je draagt, hoef je niet te verbergen

Voor de campagne zijn verschillende T-shirts ontworpen met de Latijnse benaming van veel voorkomende angst- en paniekstoornissen. Dit maakt mensen nieuwsgierig naar de betekenis. Dat leidt tot gesprekken hierover en daarmee kunnen ze taboedoorbrekend werken. De komende weken laten tientallen mensen letterlijk zien welke angst zij dragen onder het motto: de angst die je draagt, hoef je niet te verbergen. De campagne wordt onder andere gesteund door Marjolijn van Kooten, Dylan Haegens en Ronnie Flex.

Welke partijen doen er mee

Met de campagne ‘Hey! Het is oké, maak het bespreekbaar’ werkt VWS samen met veel partijen die actief zijn op dit terrein, zoals de Angst Dwang en Fobie stichting, MIND, GGD GHOR, Samen Sterk zonder Stigma en verschillende professionals uit de geestelijke gezondheidszorg. Deze campagne maakt deel uit van ‘Hey het is oké’ om praten over psychische aandoeningen te normaliseren en het taboe hierop te doorbreken. Meer informatie is te vinden op .

Moodcamp brengt Nederland in beweging om depressie bespreekbaar te maken

Tijdens Moodcamp ondervonden woensdag meer dan 750 deelnemers wat mensen met depressieve gevoelens dagelijks ervaren. De acht hindernissen van de Moodcamp Obstacle Run stonden elk in het teken van depressie en hoe je daar weer kunt uitkomen. Deelnemers – onder wie bekende Nederlanders zoals Donny Roelvink – doken ‘Het Zwarte Gat’ in, overwonnen de ‘Uit Balansbaan’ en trotseerden samen met staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid ‘Het Web’. Met Moodcamp wil het ministerie van VWS meer begrip kweken voor mensen met een depressie en het makkelijker maken over depressie te praten. Zowel voor mensen die zelf een depressie hebben als de mensen in hun omgeving.

Aankondiging van Moodcamp 7 februari 2018

“In elke schoolklas zitten gemiddeld 1 of 2 jongeren met depressieve gevoelens. Bij vrouwen is dat 1 op de 20 en zelfs 1 op de 8 heeft last van een depressie na de bevalling. Dat zijn heel veel mensen. Maar we durven er nog te weinig over te praten,” zegt staatssecretaris Blokhuis. “Dat is ontzettend verdrietig. Want door erover te praten, kun je voorkomen dat klachten uitgroeien tot een allesoverheersend probleem. Dat kan beginnen met een simpel ‘hey’. Met Moodcamp zetten we vandaag weer een stapje om het taboe te doorbreken.”

Hey! Ga het gesprek aan

Eleanor Crick weet uit eigen ervaring hoe moeilijk het is om over je depressie te praten. Zij schaamde zich en was bang dat niemand zou begrijpen hoe zij zich voelde. “De Obstacle Run laat je ervaren hoe iemand met een depressie zich voelt. Het is zo moeilijk om er alleen uit te komen”, vertelt Eleanor. “Praten helpt echt bij het herstel. Je voelt je minder eenzaam en door je gevoelens te delen, wordt de last minder zwaar. Daarom wil ik iedereen oproepen het taboe te doorbreken. Als je denkt dat iemand depressieve gevoelens heeft, ga daarover het gesprek met hem of haar aan. Dat helpt enorm.”

Naast de Obstacle Run waren er tijdens Moodcamp diverse mogelijkheden om met elkaar, ervaringsdeskundigen en professionals in gesprek te gaan. De populaire vlogger SAAR praatte openhartig over haar depressie met leerlingen van het Koningin Wilhelmina College uit Culemborg en het Segbroek College uit Den Haag. Ook was er een rondetafelgesprek tussen psychiater Bram Bakker, Marit Brugman, Stichting Tweestrijd, Femke Sterken en het publiek. Moodcamp is onderdeel van de campagne ‘Hey! Het is oké, maak depressie bespreekbaar’ van het ministerie van VWS. Ga voor meer informatie over depressie en tips om depressie zelf bespreekbaar te maken naar Heyhelpt.nl.