Geheim achter waterdichte bloedvaten ontrafeld

By Annelies Derksen in Algemeen, Kanker

Onderzoekers van Sanquin hebben opgehelderd hoe bloedvaten waterdicht blijven terwijl voortdurend afweercellen door de vaatwand heen naar de omliggende weefsels kruipen. Ze publiceren dit vandaag in Nature Communications. Dit inzicht kan in de toekomst mogelijk bijdragen aan een betere behandeling van vaatlekkage.

Bij kanker of een ontsteking verlaten miljoenen afweercellen de bloedbaan om het aangedane weefsel te bereiken. Daarvoor moeten ze dwars door de vaatwand heen kruipen. Dit is een specialistisch proces waarbij afweercellen en vaatwand nauw samenwerken. Moleculair celbioloog Jaap van Buul volgde de twee minuten durende tocht van de afweercel door de vaatwand en bracht gedetailleerd alle processen in kaart. “Bloedvatcellen pikken signalen op van passerende afweercellen, legt hij uit. “Ze maken ruimte door hun vorm aan te passen. Dat doen ze door ronde, flexibele eiwitslierten aan te maken, net elastiekjes. Hiermee ontstaan een soort poortjes van elastiek tussen de bloedvatcellen, waar de afweercel naadloos tussendoor past. Die elastiekjes kunnen heel snel op de gewenste plek worden aangemaakt of afgebroken. Daardoor kunnen ze uitrekken als de afweercel langs komt en weer krimpen om de poort te sluiten als de cel voorbij is”.

Elastiekjes
Met geavanceerde microscooptechnieken kwamen van Buul en zijn onderzoeksgroep erachter dat het regeleiwit RhoA de belangrijkste speler is voor de anti-lek werking van het bloedvat. Bloedvaten waarin dat eiwit werd uitgeschakeld gingen lekken, de poortjes sloten niet meer goed. “RhoA regelt de aanmaak van de elastiekjes”, vertelt van Buul. “RhoA “ziet” precies hoe ver de afweercel al door de vaatwand heen is en geeft dat door aan de elastiekjes. Deze passen zich zo aan dat het poortje voortdurend strak om afweercel heen zit.

Vaatlekkage
“Bloedvaten lijken misschien ondoordringbare buizen”, zegt van Buul. “Maar zonder dat een druppel vloeistof uit de bloedbaan weglekt, duiken voortdurend afweercellen tussen de cellen van de vaatwand door naar de weefsels, om daar bijvoorbeeld een bacteriehaard of kankercellen onschadelijk te maken”. Hoe dat kon was lange tijd onbegrepen, maar dat nu is opgehelderd. We hebben een fundamenteel antwoord gekregen op een fundamentele vraag. Meer begrip van dit proces kan op de langere termijn leiden tot een betere behandeling van vaatlekkage, bijvoorbeeld bij sommige allergieën en long aandoeningen.

Schippers: longkankermedicijn nivolumab vergoed via basispakket

By Annelies Derksen in Kanker

Per 1 maart 2016 wordt het geneesmiddel nivolumab voor longkanker vergoed via het basispakket. Minister Edith Schippers (VWS) heeft dat vandaag besloten. Na een periode van intensieve onderhandelingen met de fabrikant heeft zij overeenstemming bereikt over een veel lagere prijsstelling dan aanvankelijk het geval zou zijn. De prijsafspraak geldt voor longkanker, huidkanker (melanoom) en de indicaties die de komende 4 jaar te verwachten zijn.

Nivolumab kwam in de zomer van 2015 ook beschikbaar voor de behandeling van longkanker. Vanwege de mogelijk zeer hoge kosten van dit geneesmiddel bij de toepassing van longkanker, plaatste Schippers het middel in een zogenaamde ‘sluis’ buiten het basispakket om zo eerst een lagere prijs uit te kunnen onderhandelen. Tijdens deze sluisperiode heeft de fabrikant het middel gratis beschikbaar gesteld aan patiënten en artsen.

De prijsonderhandelingen hebben ertoe geleid dat de totale zorguitgaven aan nivolumab veel lager zullen uitvallen dan aanvankelijk het geval zou zijn. Deze verlaging van de kosten heeft betrekking op de uitgaven aan melanoom, longkanker, maar ook op andere (toekomstige) bewezen effectieve indicaties voor behandeling met nivolumab. De afspraak met het bedrijf bestaat uit een bescheiden openbare prijsverlaging en een forse vertrouwelijke kostenreductie, die oploopt naarmate de uitgaven toenemen. Onderdeel van de prijsafspraak met de leverancier is dat over de inhoud door beide partijen geen verdere uitspraken kunnen worden gedaan.

Naast de door Schippers uitonderhandelde prijsverlaging van nivolumab, heeft de beroepsgroep van longartsen op haar beurt toegezegd dat zij zich gaat inzetten voor gepast gebruik van het geneesmiddel. Dit gaat gebeuren door een geprotocolleerde toepassing via (door de beroepsgroep bepaalde) expertisebehandelcentra, door het registreren van behandeluitkomsten en door onderzoek naar een meer effectieve en doelmatige inzet van het middel.

In december vorig jaar oordeelde het Zorginstituut Nederland dat nivolumab weliswaar bewezen effectief is bij de behandeling van longkanker, maar stelde ook dat er sprake was van een zeer ongunstige kosteneffectiviteit (134.000 euro per gewonnen levensjaar in goede kwaliteit). Het Zorginstituut adviseerde het middel daarom niet op te nemen in het pakket, tenzij de prijs via onderhandelingen verlaagd zou kunnen worden, zodat de kosteneffectiviteit verbetert en de impact op het totale zorgbudget (ingeschat werd dat deze zou kunnen oplopen tot ruim 200 miljoen per jaar) aanzienlijk wordt verlaagd.

Schippers stelt dat zij het advies van het Zorginstituut heeft gerespecteerd bij haar besluit. Zij is blij met het bereikte resultaat en tevreden over de maatregelen die de artsen nemen voor het gepast gebruik. “Het is heel goed nieuws voor de patiënten die aan deze afschuwelijke ziekte lijden, dit biedt hen meer perspectief in hun strijd tegen kanker”.

Miniconferentie Nanogeneeskunde kankerbestrijding

By Annelies Derksen in Kanker

Een nieuw wapen tegen kanker is volop in ontwikkeling: nanogeneeskunde. Op 2 februari 2016 schetsen diverse onderzoekers in dit vakgebied de stand van zaken tijdens de miniconferentie Nanogeneeskunde – Naar een toekomst voor elke kankerpatiënt

Tijdens deze miniconferentie komt het belang en de stand van zaken van nanogeneeskunde in oncologie en het onderzoek naar kanker aan bod. Specifieke voorbeelden en toepassingen in (vroeg-) diagnose en behandeling van kanker zullen de revue passeren.

Op het programma staan lezingen van prof.dr. Twan Lammers, dr. Roel Deckers en andere onderzoekers. Zij spreken onder meer over het gebruik van nanodeeltjes voor zowel de diagnose als voor de behandeling van kanker.

Datum en locatie
Dinsdag 2 februari 2016
9.30 uur tot 13.00 uur
Locatie: Utrecht – Villa Jongerius (https://www.villajongerius.nl/uploads/documents/routebeschrijving.pdf)
Kanaalweg 64, 3527 KX Utrecht