Volwassen stamcellen kunnen uitgroeien tot verschillende organen. Daarvoor hebben ze wel helpercellen nodig. De onderzoeksgroep-Burgering van het UMC Utrecht laat nu zien hoe helper- en stamcellen uit de dunne darm samen aan stofwisseling doen. De samenstelling van onze voeding heeft daar duidelijk invloed op. Mogelijk kan het mechanisme ook verklaren hoe voeding een rol speelt bij het ontstaan van darmkanker, aldus de auteurs van het artikel dat 8 maart in Nature is verschenen.

Stamcellen kunnen uitgroeien tot gespecialiseerde cellen. Zo vernieuwt een gezonde darm zijn binnenbekleding continu doordat stamcellen uitgroeien tot verschillende soorten darmcellen. Gezonde stamcellen worden daarbij omgeven door helpercellen. De onderzoeksgroep van prof. dr. Burgering (Molecular Cancer Research) heeft nu ontdekt hoe het stofwisselingsproces tussen stamcel en helpercel werkt: samen zorgen ze ervoor dat de stamcel optimaal functioneert.

Energie

Het was al bekend dat helpercellen signaalmoleculen uitscheiden om de stamcel te helpen. Daarnaast maken de helpercellen ook lactaat (melkzuur), waarmee ze de stamcellen voeden, zo ontdekte Burgerings postdoc Maria Rodriguez Colman. De stamcellen zetten lactaat om in energie. Die gebruiken ze onder meer voor de bouw van nieuwe darmcellen.

Maar er gebeurt nog iets in de stamcel. Door het stofwisselingsproces met de helpercel worden in de stamcel vrije zuurstofradicalen aangemaakt. Die zijn erg nuttig, omdat ze kinase p38 activeren, dat vervolgens de productie van nieuwe dunnedarmcellen stimuleert. De stofwisseling tussen helpercel en stamcel heeft dus meerdere voordelen.

Westerse voeding

Recente studies laten zien dat de samenstelling van onze voeding invloed heeft op het aantal stamcellen en hun functioneren. Bij gebalanceerde, gezonde voeding zijn onze stamcellen beter in staat om uit te groeien tot gezonde cellen dan bij een vetrijk dieet. In de praktijk bevat de gemiddelde Westerse voeding echter te veel vetten en calorieën. Een beperking daarvan zou het functioneren van stamcellen en de aanmaak van gezonde cellen kunnen verbeteren. “Onze bevindingen verklaren mogelijk ook hoe voeding een rol kan spelen bij het ontstaan van darmkanker”, aldus Burgering. “Darmkanker is namelijk een ziekte waarbij de stamcellen zijn aangedaan. Mogelijk is de stofwisseling tussen kankerstamcellen en kankerhelpercellen met medicatie te beïnvloeden, zodat ze gevoeliger worden voor behandelingen tegen kanker. Op die manier kunnen we patiënten met kanker op termijn wellicht nog gerichter en beter behandelen.”

Artikel
Maria J. Rodriguez Colman, Matthias Schewe, Maaike Meerlo, Edwin Stigter, Johan Gerrits, Mia Pras-Raves, Andrea Sacchetti, Marten Hornsveld, Koen C. Oost, Hugo J. Snippert, Nanda Verhoeven-Duif, Riccardo Fodde & Boudewijn M.T. Burgering. Interplay between metabolic identities in the intestinal crypt supports stem cell function. Nature, 8 maart 2017.

Gezond eten tegen ondervoeding en overgewicht

Ondervoeding komt relatief vaak voor bij zowel mensen die in verpleeghuizen wonen als mensen die thuis wonen. De strijd tegen de kilo’s van 65-plussers verdient ook onze aandacht. Zo’n zes op de tien ouderen is te zwaar.

Samen koken

Al met al genoeg redenen een landelijke beweging voor gezond eten en drinken onder ouderen te starten. Van Rijn: “In instellingen waar aandacht is voor eten en met verse producten wordt gekookt, hebben de bewoners meer trek in eten. Dat zien we ook in woongroepen waar bewoners, personeel en vrijwilligers samen koken. Waar bewoners kunnen helpen ze mee, met een aardappel schillen, of fruit schoonmaken. Net als thuis. Niet alleen levert dat veel gezondheidswinst op, het is vaak ook nog veel gezelliger”, aldus Van Rijn.

Staatssecretaris Van Dam: “Door goed eten blijf je langer gezond en gelukkig. In Nederland hebben we heel veel voedselproducenten die lekker en gezond eten uit de eigen streek kunnen leveren aan zorginstellingen. We willen die in contact brengen met de koks in de zorg zodat we samen werken aan liefdevolle zorg voor onze ouderen.”

Van lokaal naar landelijk

Het huidige kabinet wil dat ouderen zo lang mogelijk onafhankelijk en zelfstandig zijn. Gezond eten en voldoende bewegen zijn voor ouderen belangrijk om die zelfstandigheid te behouden. Het is de bedoeling dat Van der Heijden’s nationale beweging alle bestaande initiatieven en projecten op het gebied van gezonde voeding een flinke zet geeft en de voedingszorg onder ouderen sterk verbetert.

Bijna een jaar na de introductie van de Nieuwe Schijf van Vijf blijken niet alle aanpassingen even goed te zijn doorgekomen. Zo plaatst 63% peulvruchten in het verkeerde vak en is maar 42% op de hoogte van het nieuwe advies omtrent vis. Dit blijkt uit de resultaten van een enquête uitgevoerd door Flinndal onder 1150 klanten.

Het merendeel van de klanten is wel op de hoogte van de introductie van de nieuwe Schijf van Vijf (92%), maar de adviezen toepassen in het dagelijks leven blijkt voor veel mensen lastig. Zo geeft 13% van de respondenten aan de Schijf van Vijf niet goed genoeg te kennen om het te gebruiken en heeft 10% hier gewoon geen behoefte aan. Dat komt neer op bijna 25% van alle ondervraagden. Verder geeft 29% aan wel te proberen te eten volgens de Schijf van Vijf maar dat dit niet elke dag lukt.

Voldoende kennis over inhoud ontbreekt
Voldoende kennis over de inhoud van de Schijf van Vijf ontbreekt bij veel respondenten. Opvallend hierbij is dat het advies over de dagelijkse hoeveelheid groenten en fruit bij veel mensen niet bekend is. Zo weet 38% niet dat er wordt geadviseerd 200 gram (2 stuks) fruit per dag te eten en weet 51% niet dat het advies is om 250 gram groenten per dag te eten. Inge Hendriks, voedingsdeskundige bij Flinndal: ‘Dit resultaat laat zien dat er nog veel werk te doen is op het gebied van voorlichting. Groenten en fruit vormen de basis van een gezonde leefstijl en kennis over de dagelijkse aanbevelingen is hierbij belangrijk’.

Verder wist 63% van de ondervraagden niet dat peulvruchten horen bij vlees, vis en eieren en was 58% niet op de hoogte van het nieuwe advies omtrent het eten van vis.

Positief is dat 88% van de respondenten op de hoogte is van het nieuwe advies omtrent het eten van dagelijks een handje noten (15 gram).

Gedragsverandering bij consument blijkt lastig te realiseren
Inge Hendriks: ‘Voorlichting alleen is niet genoeg, want meer kennis over gezonde voeding vertaalt zich niet altijd in de keuze voor gezonde(re) producten. We zullen dus meer moeten doen om een gedragsverandering bij de consument te realiseren. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat het bij kinderen juist averechts werkt om te zeggen dat groenten gezond zijn. Ook bij volwassen heeft gezonde voeding vaak nog een negatief imago; “als het zo gezond is, dan kan het haast niet lekker zijn’.