Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet heeft als beschermvrouwe van KNCV Tuberculosefonds vandaag een bezoek gebracht aan het hoofdkantoor in Den Haag. De Prinses zet zich sinds 2010 in voor de strijd tegen de in Nederland ‘vergeten’ ziekte tuberculose die jaarlijks wereldwijd meer dan 1,8 miljoen levens kost. Daarnaast is tuberculose de voornaamste doodsoorzaak onder hiv-patiënten.

De Prinses sprak met het wereldwijde netwerk van landendirecteuren en medewerkers van KNCV over de laatste ontwikkelingen op het terrein van opsporing van patiënten, juiste diagnose en nieuwe behandelingen. Kennisdeling en versterking van de lokale gezondheidszorg staan daarbij voorop. Maar ook in Nederland is het belangrijk alert te blijven, zodat tuberculose niet opnieuw voet aan de grond krijgt.

KNCV Tuberculosefonds heeft een historische band met het koningshuis. Koningin Emma zette zich aan het begin van de vorige eeuw vol overgave in voor de bestrijding van tuberculose, toen nog volksziekte nummer 1 in Nederland. Zelf verloor ze haar zus Sophie aan tuberculose. Ook Koningin Wilhelmina en Koningin Juliana verbonden zich als beschermvrouwen aan KNCV Tuberculosefonds om aandacht te blijven vragen voor de wereldwijde bestrijding van de ziekte.

In de komende jaren verwachten tbc-experts een aantal belangrijke successen bij het bestrijden van de ziekte. Zowel op het gebied van wetenschappelijk onderzoek als de behandeling is in de afgelopen tijd veel progressie geboekt. En dat is hard nodig nu het aantal hiv-patiënten met tuberculose en het aantal patiënten met multiresistente tuberculose in Europa blijft toenemen.

Op 24 maart, Wereld Stop Tuberculose Dag, komen op initiatief van KNCV Tuberculosefonds Nederlandse tbc-onderzoekers bijeen. Het Nederlandse tbc-onderzoek behoort tot de wereldtop.

KNCV Tuberculosefonds verwacht op korte termijn vooral op het gebied van diagnose en behandeling flinke stappen. Afgelopen jaar zijn internationaal veelbelovende resultaten geboekt met betrekking tot zeer resistente vormen van tuberculose. Deze zogenaamde XDR (extensively drug-resistant)-tbc is de overtreffende trap van MDR (multi drug-resistant)-tbc. Ondanks 20 tot 24 maanden behandeling overlijdt nu de meerderheid van de XDR-tbc-patiënten. Nieuwe snelle diagnostiek en een nieuwe mix van medicijnen maken deze behandeling aanzienlijk korter en succesvoller. In een nog lopend onderzoek bleken alle veertig patiënten die zes maanden waren behandeld genezen te zijn; 30 van de 31 patiënten die inmiddels een half jaar nadien zijn gevolgd bleven ziektevrij, een doorbraak.

Veelbelovend medicijn
Ook uit het veld komen hoopvolle geluiden. KNCV Tuberculosefonds doet sinds begin dit jaar onderzoek in Kirgizië en Tajikistan. MDR-tbc en XDR-tbc vormen in deze voormalige Sovjetrepublieken een groot probleem. De verwachting is dat het relatief nieuwe medicijn bedaquiline en een verkort behandelregime van negen maanden de behandeling van resistente tuberculose aanzienlijk kunnen verbeteren. Daarnaast wordt deze nieuwe behandeling beter verdragen.

“De berichten uit beide landen zijn veelbelovend,” zegt Susan van den Hof van KNCV Tuberculosefonds. Ze bezocht in de afgelopen weken het project in Kirgizië. “Patiënten zijn nu een maand bezig met de behandeling. Zij die eerst niet uit bed konden komen, lopen nu zelf rond. Ook geven patiënten aan dat ze minder last van bijwerkingen hebben. We kunnen nog niet zeggen hoeveel meer patiënten nu zullen genezen van deze vaak dodelijke ziekte. Maar we kunnen al wel zeggen dat de meeste patiënten na een maand al niet meer besmettelijk zijn. Dit is een teken dat de behandeling goed aanslaat. ”

Risico voor Nederland
Tuberculose is de infectieziekte met de meeste dodelijke slachtoffers wereldwijd. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) kregen in 2015 10,4 miljoen mensen de ziekte en overleden er 1,8 miljoen. In datzelfde jaar kregen naar schatting 580.000 mensen MDR-tbc en ongeveer 40.000 mensen hebben XDR-tbc. Hoewel tuberculose met name buiten de rijke landen een probleem is, schuilt er ook een gevaar voor Nederland. Wanneer resistente tuberculose niet goed internationaal wordt aangepakt, kan uitbraak van de ziekte in de toekomst ook in Nederland grote gevolgen hebben. “Nederland is geen eiland en tbc kent geen grenzen”, aldus Kitty van Weezenbeek, algemeen directeur van KNCV Tuberculosefonds. “Daarom is het cruciaal dat we de krachten bundelen om de ziekte daar aan te pakken waar de meeste slachtoffers vallen. Alleen met een mondiale aanpak kunnen we voorkomen dat deze eeuwenoude ziekte, met name de medicijnresistente variant, ons alsnog verslaat.”

Volgens een deze week uitgebracht rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie Europa (WHO Europe) en het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) blijft ondanks de afname van het aantal tbc-patiënten het aantal hiv-patiënten met tuberculose en het aantal patiënten met multiresistente tuberculose stijgen. Een op de vijf nieuwe resistente gevallen doet zich voor in Europa.

Volgens een vandaag uitgebracht rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie Europa (WHO Europe) en het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) daalde het aantal tbc patiënten in de WHO regio Europa[1] tussen 2011 en 2015 met 4,3% per jaar. Ook eiste de ziekte jaarlijks 8,5% minder dodelijke slachtoffers. Ondanks deze daling blijft het aantal medicijnresistente patiënten in Europa stijgen. Geschat wordt dat één op de vijf nieuwe gevallen van medicijnresistente tuberculose (MDR-tbc) wereldwijd zich voordoet in onze regio.

Tuberculose is de meest dodelijke infectieziekte ter wereld en een mondiaal gezondheidsprobleem.  Elke dag sterven bijna 5.000 mensen aan tuberculose. Kitty van Weezenbeek, algemeen directeur van KNCV Tuberculosefonds: “1,8 miljoen mensenlevens per jaar. Dat is onacceptabel voor een ziekte die goed te genezen is. Dat aantal moet dus drastisch omlaag. Daarbij is de opkomst van medicijnresistentie een groot gevaar. Onlangs zijn, voor het eerst in meer dan 40 jaar, nieuwe medicijnen beschikbaar gekomen voor de behandeling van MDR-tbc. Het komt er nu op aan om deze medicijnen op een veilige manier toe te passen, zodat geen nieuwe vormen van resistentie ontstaan.”

Via een door USAID gefinancierd project is KNCV Tuberculosefonds in Tajikistan en Kirgizië gestart om kortere en betere behandelingen beschikbaar te maken. Hierdoor hoeven MDR-tbc-patiënten nu negen maanden lang medicijnen te nemen in plaats van bijna twee jaar lang. Door de kortere duur van de behandeling wordt de kans groter dat patiënten de behandeling volledig afmaken. Meer landen zullen snel volgen omdat KNCV Tuberculosefonds keihard werkt om de wereldwijde epidemie van MDR-tbc te stoppen.

Tuberculose in Nederland licht gestegen
Volgens de vandaag gepubliceerde cijfers van het RIVM werd in 2016 bij 889 patiënten tuberculose vastgesteld. Dat is 3% meer dan in 2015 toen er 861 patiënten waren en 9% meer dan in 2014 (815). Multiresistente tuberculose (MDR-tbc) werd in 2016 bij 13 patiënten vastgesteld (tien in 2015).

In Nederland is de verspreiding van tuberculose goed onder controle dankzij een goedwerkend systeem van tbc-opsporing en –behandeling. Maar in een tijdperk waarin mensen migreren en over de hele wereld reizen, blijft een goedwerkende en effectieve bestrijding van de grensoverschrijdende ziekte hard nodig.

24 maart: Wereld Stop Tuberculose Dag
Op 24 maart is het Wereld Stop Tuberculose Dag, de dag waarop mondiaal aandacht wordt gevraagd voor de strijd tegen tuberculose. Tuberculose is de meest dodelijke infectieziekte ter wereld.